ظروف میناکاری از زیباترین و ارزشمندترین آثار صنایع دستی ایران هستند که علاوه بر جلوه هنری، دارای دوام بالایی نیز هستند. با رعایت نکات نگهداری مناسب، میتوان این ظروف را به عنوان میراثی ماندگار حفظ کرد. با توجه به تنوع اقلیمی در ایران، نگهداری از ظروف میناکاری در شرایط مختلف آب و هوایی مختلف نیازمند دقت ویژهای است.
اصول کلی نگهداری از ظروف میناکاری
✅ جلوگیری از ضربه و سقوط:
ظروف میناکاری، بهویژه انواع سفالی و مسی آن، در برابر ضربه حساس هستند. افتادن این ظروف روی سطح سخت میتواند منجر به ترک، لبپریدگی یا آسیب به لعاب شود. بهتر است آنها را در ویترینهای شیشهای یا روی قفسههایی با پوشش نرم نگهداری کنید.
✅ شستوشوی صحیح:
- از برسهای زبر و سیمی برای تمیز کردن ظروف میناکاری استفاده نکنید.
- برای تمیز کردن، از پارچه یا اسفنج نرم همراه با آب و مقدار کمی مایع ظرفشویی ملایم استفاده کنید.
- ظروف را بعد از شستوشو کاملاً خشک کنید تا از ایجاد لکههای آب روی لعاب جلوگیری شود.
✅ عدم استفاده از مواد شیمیایی قوی:
مواد شیمیایی قوی مانند سفیدکنندهها و شویندههای اسیدی میتوانند به مرور زمان باعث کدر شدن و از بین رفتن لعاب میناکاری شوند. برای حفظ درخشندگی این ظروف، از شویندههای طبیعی و ملایم استفاده کنید.
✅ عدم قرارگیری در معرض حرارت مستقیم:
ظروف میناکاری را در داخل مایکروویو، فر و روی شعله مستقیم اجاق گاز قرار ندهید. حرارت مستقیم باعث ایجاد ترک در لعاب و تغییر رنگ آن خواهد شد.
✅ محدودیت در استفاده برای سرو غذا:
برخی مواد غذایی اسیدی مانند سرکه، آبلیمو میتوانند به لعاب ظروف میناکاری آسیب برسانند.
✅ محافظت از ظروف در برابر کودکان:
بچهها ممکن است ارزش هنری این ظروف را درک نکنند و با بازیگوشی باعث سقوط یا آسیب دیدن آنها شوند. بنابراین، بهتر است ظروف میناکاری را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
شناخت انواع ظروف میناکاری و کاربردهای آن را بخوانید.
نگهداری ظروف میناکاری در اقلیمهای مختلف ایران
ایران دارای چهار اقلیم اصلی است که هر یک شرایط خاصی دارند. برای جلوگیری از آسیب دیدگی ظروف میناکاری، بهتر است این نکات را در هر اقلیم رعایت کنید:
۱. اقلیم گرم و مرطوب (مناطق جنوبی و سواحل خلیج فارس و دریای عمان)
✅ چالشها: رطوبت بالا و گرمای شدید میتوانند به تدریج باعث تیره شدن لعاب شوند.
✅ راهکارها:
- ظروف را در محیطهای خنک و خشک نگهداری کنید.
- از قرار دادن ظروف در نزدیکی پنجرههای باز و در معرض هوای شرجی خودداری کنید.
- استفاده از دستگاههای کاهش رطوبت (رطوبتگیر) در محل نگهداری توصیه میشود.
۲. اقلیم گرم و خشک (مناطق مرکزی ایران مانند اصفهان، یزد و کرمان)
✅ چالشها: گرمای بیش از حد و نور مستقیم خورشید باعث کمرنگ شدن لعاب و احتمال ترکخوردگی ظروف میشود.
✅ راهکارها:
- ظروف را در معرض تابش مستقیم خورشید قرار ندهید.
- برای جلوگیری از خشک شدن بیش از حد لعاب، در محیطهایی با تهویه مناسب و کنترل دما نگهداری کنید.
۳. اقلیم سرد و خشک (مناطق کوهستانی و شمال غرب ایران مانند تبریز و همدان)
✅ چالشها: نوسانات شدید دما و سرمای زیاد باعث ترکخوردگی و کاهش استحکام لعاب میشود.
✅ راهکارها:
- ظروف را از سرما و یخزدگی دور نگه دارید و از نگهداری آنها در محیطهایی که دمای آنها به شدت کاهش پیدا میکند، خودداری کنید.
- از جابجایی سریع ظروف بین محیطهای گرم و سرد اجتناب کنید، زیرا تغییرات ناگهانی دما ممکن است باعث ترکخوردگی آنها شود.
۴. اقلیم معتدل و مرطوب (سواحل شمالی ایران مانند گیلان و مازندران)
✅ چالشها: بارندگی زیاد و رطوبت دائمی میتواند باعث ایجاد لکههای رطوبتی روی سطح ظروف میناکاری شود.
✅ راهکارها:
- ظروف را در محیطهایی با رطوبت کنترلشده و تهویه مناسب قرار دهید.
- اگر ظروف برای مدت طولانی استفاده نمیشوند، آنها را درون جعبههای چوبی با پارچه نخی بپیچید تا از جذب رطوبت جلوگیری شود.
یکی از نکات مهم در نگهداری ظروف میناکاری، توجه به جنس آنهاست، چراکه میناکاری روی مس و سفال نیاز به روشهای متفاوتی برای مراقبت دارد.
نتیجه گیری
با توجه به شرایط متنوع اقلیمی در ایران، نگهداری صحیح از ظروف میناکاری نقش مهمی در حفظ زیبایی و دوام آنها دارد. رعایت نکاتی مانند جلوگیری از ضربه، شستوشوی صحیح، عدم قرارگیری در معرض حرارت و مواد شیمیایی و محافظت در برابر رطوبت و خشکی، باعث میشود که این آثار هنری ارزشمند برای نسل های آینده نیز ماندگار بمانند. اگر قصد دارید این ظروف را بهعنوان یک یادگار ارزشمند حفظ کنید، به توصیه های ارائه شده در این مقاله توجه کنید.
