صنایع دستی بخشی از فرهنگ و هنر غنی ایران است که هرکدام ریشه در تاریخ چند صد ساله دارند. یکی از هنرهایی که در دهههای اخیر جایگاه ویژهای در بین علاقمندان به هنرهای سنتی پیدا کرده، صنایع دستی مس و پرداز است. این هنر، ترکیبی از نقاشیهای زیبا روی ظروف مسی بوده و در شهر تاریخی اصفهان رواج پیدا کرده است. با اینکه این هنر نسبتاً جدید است، اما توانسته است با دیگر صنایع دستی ایرانی مانند میناکاری و خاتم کاری رقابت کند. در این مقاله، به بررسی ویژگیهای صنایع دستی مس و پرداز، مقایسه آن با دیگر هنرهای مشابه، فرآیند تولید، بازار فروش و عوامل موثر بر قیمت آن پرداخته خواهد شد.
تاریخچه صنایع دستی مس و پرداز
هنر مس و پرداز برخلاف هنرهای قدیمیتر مانند میناکاری یا قلم زنی، تاریخچه کوتاهتری دارد. این هنر در چند دهه اخیر به وجود آمده و ترکیبی از نقوش سنتی و نوآوریهای مدرن است. یکی از عوامل موفقیت و رشد سریع این هنر، محبوبیت و جذابیت بالای آن در بین مردم و همچنین قابلیت استفاده از آن به عنوان یک هنر دکوری و کاربردی است. ظروف مسی از دیرباز در ایران رواج داشتهاند و نقاشیهای زیبا روی این ظروف، آنها را از سایر ظروف مسی ساده متمایز کرده است.
ویژگیهای صنایع دستی مس و پرداز
یکی از مهمترین ویژگی های ظروف مس و پرداز، ترکیب مس با هنر نقاشی ایرانی است. نقاشیهایی که معمولاً روی این ظروف به کار میرود، شامل طرح های اسلیمی، ختایی و گل و مرغ است که این طرحها همگی الهام گرفته از هنرهای سنتی ایرانی هستند. ظروف مس و پرداز شامل انواع مختلفی از محصولات مانند گلدان، بشقاب، قندان، شکلات خوری، و سینی میباشد که هر کدام با طرحهای منحصر به فرد و زیبا تزیین میشوند.
قندان مس و پرداز اصفهان
مواد اولیه استفاده شده
مواد اولیه اصلی برای تولید ظروف مس و پرداز، مس است. ظروف مسی که به عنوان بستر کار استفاده میشوند، باید از کیفیت بالایی برخوردار باشند تا نتیجه نهایی به بهترین شکل ممکن باشد. علاوه بر مس، رنگهای مخصوصی که برای نقاشی روی این ظروف به کار میروند نیز باید از مرغوبیت بالایی برخوردار باشند. این رنگها باید پس از پختن در کوره، ماندگاری و درخشندگی خود را حفظ کنند.
مقایسه صنایع دستی مس و پرداز با میناکاری
یکی از سوالات رایج در مورد صنایع دستی مس و پرداز، تفاوت آن با میناکاری است. در واقع، میناکاری یکی از قدیمیترین و مشهورترین هنرهای ایران است که روی ظروف مسی و نقرهای انجام میشود. میناکاری شامل استفاده از لعاب مخصوص و پخت در کوره با دمای بالا است که نقوش و رنگهای خاصی را روی ظروف ایجاد میکند. در حالی که در مس و پرداز، نقاشیها مستقیماً روی ظروف مسی کشیده شده و سپس با یک لایه پلیاستر پوشش داده میشوند.
شباهتها
- هر دو هنر از مس به عنوان بستر اصلی استفاده میکنند.
- نقوش سنتی و اصیل ایرانی در هر دو هنر دیده میشود.
تفاوتها
- در میناکاری، از لعاب و پخت در دمای بالا استفاده میشود، در حالی که در مس و پرداز نقاشیها با دست کشیده شده و سپس با پلیاستر پوشش داده میشوند.
- میناکاری قدمت بیشتری دارد و جزو هنرهای باستانی ایران محسوب میشود، اما مس و پرداز هنری جدیدتر است.
-
میناکاری روی ظروف مسی با تکنیک مس و پرداز
فرآیند تولید ظروف مس و پرداز
تولید ظروف مس و پرداز یک فرآیند دقیق و چند مرحلهای است که نیاز به مهارت و دقت فراوان دارد. در ادامه به شرح مراحل مختلف تولید این هنر پرداخته شده است:
1. آمادهسازی ظروف مسی
در مرحله اول، ظروف مسی آماده میشوند. این ظروف باید از کیفیت بالا و خلوص مناسبی برخوردار باشند. هرگونه نقص یا ناهمواری در ظرف میتواند روی نتیجه نهایی تاثیر منفی بگذارد. ظروف مسی پس از تمیزکاری و پرداخت سطحی، آماده نقاشی میشوند.
2. نقاشی و طراحی
در این مرحله، نقاشیهای زیبا با استفاده از رنگهای مخصوص روی ظروف کشیده میشود. هنرمندان با دقت فراوان طرحهای سنتی مانند گل و مرغ، اسلیمی و ختایی را روی ظروف اجرا میکنند. استفاده از رنگهای زنده و جذاب یکی از ویژگیهای اصلی این هنر است.
3. پوشش پلیاستر
پس از اتمام نقاشی، ظرف وارد مرحلهی پوششدهی میشود. در این مرحله، یک لایه نازک پلیاستر روی ظرف زده میشود که هم از نقاشی محافظت میکند و هم درخشندگی خاصی به ظرف میبخشد. این لایه باعث میشود که ظرف در برابر رطوبت و خط و خش مقاومتر شود.
نگهداری و مراقبت از ظروف مس و پرداز
ظروف مس و پرداز به دلیل داشتن پوشش پلیاستر و نقاشیهای ظریف، نیاز به مراقبتهای ویژهای دارند. برای حفظ زیبایی و ماندگاری این ظروف، باید نکاتی را رعایت کرد:
- از شستشوی ظروف مس و پرداز با مواد شوینده قوی خودداری کنید.
- بهتر است این ظروف را با دستمال نرم و نمدار تمیز کنید.
- از قرار دادن ظروف در معرض حرارت مستقیم یا نور خورشید به مدت طولانی پرهیز کنید.
- اگر ظروف نیاز به شستشو دارند، بهتر است از آب ولرم و صابون ملایم استفاده شود و پس از آن به سرعت خشک شوند.
عوامل موثر بر قیمت ظروف مس و پرداز
قیمت ظروف مس و پرداز بسته به عوامل مختلفی متفاوت است. برخی از عوامل موثر بر قیمت این محصولات عبارتند از:
1. اندازه و ابعاد ظرف
ظروف بزرگتر معمولاً قیمت بالاتری دارند. به عنوان مثال، یک گلدان بزرگ مس و پرداز به دلیل مصرف مس بیشتر و زمان بیشتری که برای نقاشی آن صرف میشود، گرانتر از یک بشقاب یا قندان کوچک است.
2. میزان ظرافت نقاشی
هرچقدر نقاشیها ظریفتر و با جزئیات بیشتری اجرا شده باشند، قیمت ظرف نیز بالاتر خواهد بود. ظروفی که توسط استادکاران حرفهای نقاشی میشوند، ارزش بیشتری دارند.
3. کیفیت مس
ظروف مسی با کیفیت بالاتر معمولاً قیمت بیشتری دارند. خلوص مس و ضخامت ظرف از جمله عواملی هستند که در تعیین قیمت نهایی تاثیرگذار هستند.
4. پوشش نهایی صنایع دستی مس و پرداز
کیفیت پوشش پلیاستر که برای حفاظت از نقاشیها استفاده میشود نیز بر قیمت ظرف تاثیر دارد. پلیاسترهای باکیفیت علاوه بر اینکه محافظت بهتری از ظرف میکنند، درخشندگی بیشتری نیز به آن میبخشند.
گلدان مس و پرداز
بازار فروش و صادرات ظروف مس و پرداز
صنایع دستی مس و پرداز در داخل و خارج از ایران طرفداران زیادی دارد. این محصولات به عنوان هدایای نفیس و دکوریهای لوکس در بازارهای داخلی به فروش میرسند. بسیاری از خریداران، ظروف مس و پرداز را به عنوان هدیه سازمانی یا شخصی انتخاب میکنند. علاوه بر این، این هنر به عنوان یک کالای صادراتی نیز مطرح است. کشورهایی مانند امارات، قطر، ترکیه و اروپا بازارهای خوبی برای صادرات ظروف مس و پرداز هستند.
نتیجه گیری
صنایع دستی مس و پرداز با ترکیبی از هنر نقاشی و مس، توانسته است جایگاه ویژهای در بین دیگر صنایع دستی ایران پیدا کند. این هنر با استفاده از نقوش سنتی و تکنیکهای مدرن، محصولات زیبایی را خلق میکند که هم جنبهی تزئینی و هم کاربردی دارند. نگهداری و مراقبت از این ظروف برای حفظ زیبایی و ماندگاری آنها اهمیت بالایی دارد. به علاوه، بازارهای داخلی و خارجی به عنوان فرصتهای خوب برای توسعه و صادرات این محصولات مطرح هستند.
